.jpg)
Lepenski vir je jedno od najpoznatijih arheoloških nalazišta u Srbiji koje se smatra kolevkom Evrope Ovo je, takođe, i naziv velikog vira na sredini Dunava kod Đerdapske klisure. Šezdesetih godina dvadesetog veka, otkrio ga je profesor Dragoslav Srejović prilikom izgradnje veštačkog jezera Đerdap.
Lepenski vir datira iz srednjeg kamenog doba, mezolita i bio je naseljen prvim stočarima u Evropi nakon otapanja ledenih glečera. Ovaj arheološki lokalitet je najpoznatiji po vrhunski isklesanim kamenim figurama ljudi sa velikim očima i ribolikim usnama, verovatno u svrhu obožavanja idola lovaca i ribara. Prvi utisak je da figure iz Lepenskog vira odišu groteskom, gotovo karikaturalno. Njihov izraz je ljudski, ali okrugle oči, usne povijene nadole i nedostatak vrata nagone nas da u skulpturama prepoznamo i osobine rečnih stvorenja.
Najnovija arheološka istraživanja potvrđuju da su u ovom području boravili stanovnici 30.000 godina pre nove ere. Arheološka otkrića Lepenskog vira govore u prilog tome da je civilizacija u to vremebila razvijena što može potvrditi kolekcijadokaza koji se kreću od sakralnih građevina, skulpture džinovskih oblutaka i gravura na kamenu, rožinii kosti. Takođe, ova otkrićapredstavljaju i uvod u sistem grafema Lepenskog vira.
Život na Lepenskom viru zamro je oko 4500. godine pre nove ere, kada su stanovnici shvatili da im se javila potreba za većim obradivim površinama od onih kojima su raspolagali.
Lepenski vir je spomenik kulture od izuzetnog značaja i pod zaštitom je Republike Srbije. Na ovom području otkriveni su primerci nakita i oruđa od kosti i kamena, kao i isklesane kamene ploče sa simbolima i znakovima koji najverovatnije predstavljaju osnovno pismo čovečanstva vinčansko pismo. Jezik Lepenskog vira, bio je zapravo ono iz čega je ta drevna civilizacija i nastajala i na osnovnu čega se razvijala. Najveća snaga Lepenaca bila je sadržana u njihovoj komunikativnosti i mobilnosti, zasnovanoj na simbolima, znakovima, oznakama i ornamentima.
Znaci koji predstavljaju osnovne elemente jednog jezika prolaze kroz različite procese i na taj način se oformljuje čitav sistem znakova. Jezik Lepenskog vira čini ukupno 48 znakova koji služe za komunikaciju, međutim jezik žitelja, onomastika hidronima, toponima i oronima kao i značenje se nije mogla ustanoviti iz arheoloških ostataka kulture Lepenskog vira. Pismo je bilo linearnog karaktera, čitalo se s desna na levo. Kameni žrtvenik, star 9.000 godina, sa čudnim šarama koja liče na slova i poruke svedoči o svetu i o grafizmima koji liče na simbole i slova najstarijeg pisma, iz kojih je nastala azbuka potonjih civilizacija.
Kako bi uporedio starost nalazišta drevnih pisama širom sveta, profesor Radivoje Pešić je u delu "Zavera poricanja" sastavio hronologiju pojave i razvoja pisma širom sveta:
1. Protopismo Lepenskog vira (8000–6000. godina pre Hrista),
2. Vinčansko pismo (5300–3200. godina pre Hrista),
3. Sumersko u Mesopotamiji (3100. godina pre Hrista – 75. godine naše ere),
4. Protoelamsko (između 3000. i 2000. godina pre Hrista),
5. Protoindijsko (oko 2200. godina pre Hrista),
6. Kinesko (1300. godina pre Hrista i traje do danas),
7. Egipatsko (3000. godina pre Hrista – 400 godina naše ere),
8. Kritsko (2000–1200. godina pre Hrista),
9. Hetitsko (1600–777. godina pre Hrista).
Profesor Radivoje Pešić je ukazivao i na novootkrivenu vezu između geometrije kuća Lepenskog vira i estetike vinčanskog pisma. Takođe je primećeno da manastiri Studenica, Manasija, smederevska tvrđava, kuće iz Lepenskog vira i slova vinčanskog pisma na prvi pogled nemaju ništa zajedničko, ali ono što ih povezuje jeste primena istog geometrijskog principa – zlatnog preseka.
"Arhitektura Lepenskog vira je prva poznata arhitektura u svetu u kojoj se ’oseća’ prisustvo brojeva: niko nije do sada uspeo da savlada ovu matematiku, ona je nepredvidiva i zauvek izgubljena za nas", rekao je arhitekta profesor doktor Predrag Peđa Ristić.
Foto: Wikipedia / Philipp Weigell
